Gant piv e vo kemeret an tu kreñv?

Estreget ar skritur ebarzhiñ zo evit ma vefe kevataloc'h ar yezh c'hallek. Un nebeud hentennoù all zo bet kinniget dija, ouzhpenn ar pikoù lakaet e–kreiz ar gerioù. Abalamour da betra, emezit–hu? Evit «bezañ asur ma vo diskouezet par–ouzh–par ar baotred hag ar merc'hed», hervez an ajañskehentiñ Mots Clés.

• Chom hep implijout gourzhanvadoù.

Anvioù boutin eo ar gourzhanvadoù, a dalvez da anvioù divoutin. Emañ Homme e–touez ar re implijet ar muiañ, da skouer en dro–lavar droits de l'Homme. Ur mare zo bet e raed dave dezho evit difenn ouzh ar merc'hed votiñ. Gant ar skritur ebarzhiñ e rafed kentoc'h gant anvioù–gwan: droits humains a vefe lavaret. E saozneg e reer memes tra: e disklêriadur an ABU e reer anv eus human rights. E Kebek e vez lavaret droits de la personne humaine, pa vez graet droits de l'Homme anezho e Bro–C'hall. Ar ger gourel a ra ar brezhoneg gantañ n'eo ket ar memes: gwirioù Mab–den.

• Paouez gant al lavarioù revelour.

Tamm–ha–tamm eo bet skarzhet ar gerioù kozh a denne da gefridioù hengounel er gevredigezh: chef de famille, mademoiselle, nom de jeune fille, bon père de famille... Abaoe 2012 n'eus ket anezho ken en dielloù melestradurel, met klevet e vezont c'hoazh. Ar wregelourien a garfe e vefe paouzet ganto.

• Ober gant ar gerioù benel.

An darn vrasañ eus ar gerioù benel zo er geriadurioù dija: auteure, chercheuse, avocate... E 1986 hag e 1998 e oa bet embannet kelc'hlizheroù evit broudañ ar C'hallaoued d'ober gant ar gerioù benel. Abaoe ar Grennamzer ez eus anezho. Betek ar XVIIvet kantved e veze graet ganto zoken. Met neuze e voe brudet reolenn «an tu kreñv», diwar–goust ar gerioù benel, gant an Akademiezh C'halleg.

• Reolenn an tostañ.

«Le masculin l'emporte sur le féminin»: anavezet mat eo ar reolenn–se gant ar skolidi c'hall. Pa vez lakaet an anv–gwan da glotañ ez a ar benel diwar–wel. Gant reolenn an tostañ e vefe ingaloc'h an traoù. Lakaet e vefe an anv–gwan da glotañ gant an anv tostañ, gourel pe venel e vefe. Neuze e c'hallfe bezañ skrivet femmes et hommes sont vigilants met hommes et femmes sont vigilantes. Abaoe an Henamzer ez eus eus ar reolenn–se. Boas e ra al latin hag ar gregach ganti. Ne ra ket ar galleg ken ganti abaoe an XVIIIvet kantved. Neuze e tlee «ar reizh uhelañ mont an tu kreñv ganti» (sic), evel ma skrivas an Tad Bouhours, yezhadurour anezhañ.

• Ober gant ar gourel hag ar benel.

Pa vez lavaret «les lycéens sont en colère» e talvez ez eus droug el liseidi hag el liseadezed. Ar re o stourm evit ar skitur ebarzhiñ a garfe e vefe lakaet war–wel an div reizh. Penaos ober? Gallout a rafed diskouez an div, hervez urzh al lizherenneg: elle et lui, tous et toutes, habitantes et habitants. Dre skrid e c'hallfed skrivañ an daou zibenn–ger, gourel ha benel, oc'h ouzhpennañ ur pik etrezo: agriculteur.rice.s, chacun.e...

© BENJAMIN Anna ha TÔN Emilie, Accord de proximité, féminisation des noms... cinq nuances d'écriture inclusive, L'Express, d'an 9 a viz Du 2017.

—— GERIAOUEG ——

AN ANV BOUTIN (le nom commun)

AN ANV DIVOUTIN (le nom propre)

AOZADUR AR BROADOÙ UNANET (ONU)

AR GOURZHANVAD (l'antonomase)

AR GWREGELOUR (le féministe)
KEHENTIÑ (communiquer)

KELC'HLIZHER, AR C'HELC'HLIZHER (la circulaire)

KEVATAL = INGAL
MELESTRADUREL (administratif)
PAR–OUZH–PAR (à égal)
AR REIZH* (le genre)

REVELOUR = SEKSIST

AR YEZHADUROUR = AR GRAMADEGOUR