Naoned, al Liger ha ni.

Warc'hoazh e vo kinniget da dilennidi meurgêr Naoned disoc'hoù an Diviz Bras (Naoned, al Liger ha ni), aozet ganti abaoe 2013. Emvodoù a oa bet dalc'het ingal e 2014. Naonediz a oa bet pedet da gemer perzh enno; hogen n'eus nemeur a dud a gemeras ar gaoz. Kement–se ne vir ket ouzh ar veurgêr da embann un teuliad, ennañ intrudu da gemer, an darn vrasañ anezho o tennañ d'an treuzdougen.

• Ledanaet pe eilet e vo pont Anna Breizh, e–tro 2023–2025, evit ma vo stankoc'h an tremen, ha degemer holl an doareoù treuzdougen warnañ. War un dro e vo kempennet Kae ar Foz, ha miret ul lodenn anezhañ evit an dud war droad. Plasenn Petite–Hollande a c'hallfe bezañ adaozet ivez.

• Klasket e vo aesaat an tremen en hent–tro a–us d'al Liger, oc'h adaozañ pont Bellevue ha hini Chevire: gouleier mont e–barzh, kemmañ an niver a hentoù...

• Un tres nevez a vo e–keñver an treuzdougen boutin (tramgirri, busway ha kronobusoù), adalek 2017. Bez' e vo ul linenn nevez o tremen war bont an Tri C'hevandir, e–biou d'ar POS nevez ha war bont Anna Breizh. E–giz–se e vo klokaet an div linenn dram hag al linenn vusway. N'eo ket bet divizet hag un tramgarr pe ur bus a yelo warni.

• Diorroet e vo ar rouedad war varc'h–houarn, evit ma c'hallor tremen diboan eus an eil kumun d'eben, a–drugarez da hentoù–tizh war velo. Stag e vo ar rouedad–se ouzh an hent touristel al Liger war varc'h–houarn.

• Panelloù a vo staliet evit broudañ Yann–gerzher da vont da bourmen war vord al Liger. Goude bezañ savet listenn ar gweledvaoù bravañ e vo embannet kartennoù.

• Goulennet e vo gant ar c'humunioù chom hep implijout produioù struzhyec'hedel, evit gwellaat kalite an dour, ha diwall da zislonkañ re a zoureier lous.

• Bulzunoù war stêr nevez a vo krouet, war–dro 2017–2020. Meur a hentad zo raktreset: Porzh–mor – Trentemoult (gant ur c'hae nevez eno, er c'hornôg), ha Porzh–mor – Enez Naoned. Daleet ez eus bet linennoù all avat: S.Sebastian – Enez Naoned – Chantenay ha Trentemoult – Chantenay.

• Studiet e vo pizh penaos digeriñ ul linenn stêr etre S.Nazer, Mouster, Koeron ha Naoned–Chevire, evit diorren an treuzdougen marc'hadourezh (endalc'herioù, lastez ha kreantel).

• Ne vo ket adsavet ar pont treuzvourzher evit distouvañ an tremen war al Liger. Hervez an dilennidi e vije dister an efedoù e–skoaz an ezhommoù etre Reudied ha Chantenay. Met miret e vo tachennoù e kenkaz e vefe savet un dra bennak deiz–pe–zeiz: en teuliad ez eus anv a fungarr hag a hent–riboul, war hir dermen.

• E–touez ar raktresoù all lakaet war ar stern ez eus ur poull–neuial war ribl ar stêr.

• Bep tri bloaz e vo aozet ur fest ar bageal war al Liger.

• Adalek 2016 e vo staliet «guingettes» e Enez Naoned, e Malvid, e Tarvieg hag e Sez.Lusenn. Un dachenn–gampiñ a c'hallfe bezañ digoret e Reudied.

———— GERIAOUEG ————

BROUDAÑ DA (inciter à)

BULZUN*, AR VULZUN (la navette)

DIORREN, DIORRO- (développer)

AN ENDALC'HER (le conteneur)

E–SKOAZ (en comparaison de)

AR FUNGARR (le téléphérique)

KEMER INTRUDU (prendre des initiatives)

KLOKAAT (compléter)

KREANTEL (industriel)

MEURGÊR*, AR VEURGÊR (l'agglomération)

MIROUT OUZH X DA (empêcher X de)
POS (PennOspital Skol–veur) = CHU

STRUZHYEC'HEDEL = FITOYEC'HEDEL

WAR RIBL = WAR VORD

COP21.

PETRA ZO WAR AR STERN?

Dazont hor planedenn, na mui, na maez. Plijout a rafe d'ar berzhidi sinañ un emglev redioù ennañ evit ma ne c'hallo ket ar wrez kreskiñ betek re (2° d'ar muiañ e–keñver hini ar c'houlz rakgreantel). En tu all d'ar merk–se e vo gwashoc'h–gwashañ ar reuz, hep mar na marteze, war a lavar ar skiantourien.

PIV EN EM GAVO E PARIS?

Renerien o tont eus 196 broad, en o zouez hini ar Stadoù–Unanet ha hini Sina, da lavarout eo pennoù an div vro o saotrañ ar muiañ gant aezhennoù efed ti–gwer. Bez' e vo ivez miliadoù a dileuridi: politikerien, skiantourien, renerien embregerezh, stourmerien ekolo, kazetennerien... En abeg d'ar gwalldaolioù c'hoarvezet div sizhun zo, avat, eo bet nullet an holl abadennoù ofisiel ha berzet ar manifestadegoù, e Paris koulz hag e lec'h all e Bro–C'hall.

WAR BETRA E VO LAKAET AR GAOZ?

Tro wenn en doa graet emvod Kopenhagen e 2009 abalamour d'an dizemglev a oa etre ar broioù diorroet hag ar re war ziorren. Hini ar bloaz–mañ a vo e bal kavout un diskoulm evit ma'z aio war zigresk an dilaoskadennoù aezhennoù ti–gwer, ha lakaat pep bro da embann fraezh ha sklaer penaos en raio a–benn 2020. Prometet o deus ar Stadoù-Unanet ha Bro–Sina klask diorren ar greantelezhioù glas, ha pellaat diouzh ar glaou, an eoul–maen hag ar gaz.

PERAK OBER FORZH EUS AR COP 21?

Evit Mab–den e vefe skrijus cheñchamant an hin. Gant an ABU eo bet studiet pizh efedoù ar gwallreuzioù naturel c'hoarvezet abaoe 20 vloaz: sec'hor, barradoù–amzer, dourioù–beuz, prantadoù tommder, hag all. Bez' e vije aet 606.000 a dud da Anaon ha gloazet 4.1 million a dud en abeg dezho. Kement–se en dije koustet 300 miliard a dollarioù da nebeutañ.

HAG UN EMGLEV A VO SKOULMET?

Aze emañ an dalc'h: en entremar emeur. Hervez politikerien zo e vefe peadra da vagañ spi memes tra, a–drugarez d'ar c'haozeadennoù niverus ha d'al labour boulc'het a–raok ar COP. Diwar 196 bro ez eus bet 178 evit embann kinnigoù, peurliesañ intrudu emaint e soñj da gemer evit izelaat an ec'hodadoù.

© diwar HJELMGAARD Kim, Paris climate talks: 5 things to know,
USA Today, d'an 30 a viz Du 2015.

———— GERIAOUEG ————

ABU = Aozadur ar Broioù Unanet (ONU)

AN AEZHENN* = AR GAZ

BERZAÑ = DIFENN

BOULC'HAÑ (entamer; entailler)

AN DILAOSKADENN* (l'émission)

AN DILEURIAD (le délégué, le représentant)

EFED TI–GWER (effet de serre)

BEZAÑ EN ENTREMAR (être dans l'incertitude)

GREANTEL (industriel)

AR GWALLREUZ (le désastre)

GWREZ*, AR WREZ (la chaleur; la température)
AN INTRUDU (l'initiative)

NA MUI, NA MAEZ (ni plus ni moins)

SAOTRAÑ (polluer)

El labour emañ ar yec'hed?

E Izrael e–giz e lec'h all ez eus tud kozh–Noe start dezho diskregiñ diouzh al labour. Dezho eo a–bouez ar vuhez oberiant, evel un arouez eus o buhez.

Peder gwech ar sizhun, da greisteiz, ez a Misu Faignbaum d'e breti e Jaffa. 91 vloaz eo met n'eo ket un afer. «Ar gwellañ louzoù eo al labour. Oberataet on bet ur wech: en e blom emañ paotr Misu; ar surjian, avat, zo aet da Anaon abaoe» emezañ en ur vousc'hoarzhin. Abaoe 55 bloaz e ra war–dro e ostaleri. E–giz beajiñ en tremened eo mont tre enni. Marellet eo ar mogerioù gant luc'hskeudennoù ha tammoù kazetennoù melen–louet. Dister eo chomet ar prizioù ivez. Ur skritell hepken a ra testeni eus an XXIvet kantved: «hon adkavit e Facebook: Misu, roue ar c'hebaboù». Ouzh ar voger ez eus ur pennad–skrid, e anv «na zebrit ket en ul lec'h prop james evit ma chomo yac'h ho kof». Sed pezh dibunet gant Misu pa voe aterset gant ar gazetenn Hadashot e 1984. Aet eo homañ da get e 1993, met dibistig eo Misu c'hoazh.

N'eo ket an ostiz ur c'hozhiad hep e bar. E pep kêr e Izrael ez eus annezidi o dije gallet mont war o leve pell zo a gendalc'h da labourat koulskoude. Estreget ar gwenneien a laka anezho da sevel diouzh o gwele bep mintin: c'hoant o deus da abuziñ o amzer ha da gaout un digarez da guitaat o zi.

«Plijout 'ra din, daoust ma n'eo ket gwall frouezhus. Arc'hant 'meus, bennozh Doue, met petra 'hallan ober ganto? C'hoari? Beajiñ? N'eo ket ma doare–den» eme Asher Kasher, 80 vloaz. Un uzin beloioù zo war e anv, hag a–hed e vuhez en deus kiet eviti. E Izrael e oa al labouradeg kentañ oc'h ober marc'hoù–houarn. «600 marc'h–houarn 'veze produet bep miz ur mare zo bet. 6 'ran bremañ, 'vit ma flijadur dreist–holl» eme Asher. Pa oa birvidik an embregerezh e laboure hanter–kant den eviti. Pa grogas Asher ganti e 1962 e oa an hini yaouankañ. Gwir eo kement–mañ c'hoazh: 88 vloaz eo Haim Moskovsky, an implijad nemetañ. «Bloavezhioù zo 'moa un' all, met da 73 vloaz 'oa arru skuizh ganti», a ouzhpenn ar rener. Pegeit e c'hallo–eñ labourat c'hoazh? Keit ha ma c'hallo: «'Ran ket bil gant ma yec'hed, 'mod–all 'n em gavan klañv». Startoc'h ar jeu gant Haim avat. «Labourat 'ro din kontantamant. Hogen diaes eo din kerzhout, dav eo din chom em c'hoazez» emezañ en ur stagañ rodoù.

E Tel–Aviv emañ Ella Lipanovsky o chom. 97 vloaz eo homañ. E–kreiz an XIXvet kantved e oa bet oberiet he mekanik–gwriat Singer. E Bro–Alamagn e oa aet war ar vicher wrierez, kent ober hec'h annez e Izrael e 1949. Eno e krouas hec'h atalier. Bremañ emañ o labourat war he fouez, o peurlipat ur boned, daoust ma vez diaes dezhi gwechoù zo. «Labourat a rankan. N'a ket mat ma spered ganin ma ne labouran ket. Pa labourer e c'haller disoñjal pep tra, ha poan am bez da zisoñjal». E–pad ar brezel e voe lazhet he gwaz, pa oant o–daou o stourm gant ar bartizaned.

E Kirya, nepell diouzh Tel–Aviv, ez eus toullet ur riboul evit ar metro. Eno emañ Haim Posner gant e labour e sal ar mekanikoù, oc'h ober war–dro ar sistemoù elektronek. Diseblant e chom daoust d'an tommder, daoust dezhañ bezañ 82 vloaz ivez. «Skiant–prenañ am eus. Buanoc'h egedon e pign ar yaouankizoù gant an diri a–dra–sur; hogen ur wech e krec'h n'ouzont ket petra ober. Gortoz a reont neuze ma arrufen!». Abaoe m'eo aet war e leve, da 65 bloaz, emañ o labourat evel gourseller dizalc'h. «Chom er gêr? Petra an diaoul 'rafen eno? An neb na labour ket 'ya e vuhez war verraat».

© diwar ADERET Ofer, Des seniors qui ont du mal à décrocher, Courrier International, miz Here 2014.

———— GERIAOUEG ————

ABUZIÑ E AMZER (passer le temps)

ATERSIÑ (interviewer)

DIBISTIG = YAC'H

AN DOARE–DEN (le caractère)

AN EMBREGEREZH* (l'entreprise)

ESTREGET (il n'y a pas que)

AR GOURSELLER (le superviseur)

KIAÑ = POANIAÑ

E KREC'H (en haut, au sommet)

AL LABOURADEG* = AN UZIN

MARELLAÑ (barioler, bigarrer)

PEURLIPAT (peaufiner)

AR RIBOUL (le tunnel)

AR SISTEM = AR REIZHIAD

AR SURJIAN (le chirurgien)

LABOURAT WAR E BOUEZ (sans se presser)

Un ti evit ma vo sioul-logod kêr.

Kemennet he deus Johanna Rolland e vo krouet un Ti ar Sioulder e Naoned. Da c'houde e vo lakaet e plas ar videoevezherezh hag an enezadiñ.

Un ti ar sioulder, en abeg da betra?

Dilun e vo votet gant kuzul–kêr an Naoned: evit ma vo krouet un Ti ar sioulder foran. Er Manufacture e vo staliet hag e miz Du 2016 e vo digoret. Krog eo al labourioù da adaozañ al lec'h. Eno e c'hallo Naonediz mont e darempred gant an ti–kêr «e–keñver an amezegezh, an trouz, an naeted, ar parkañ pe an disevended» eme Jil Nikolaz, eilmaer e–karg eus ar surentez. «A–dost e vo heuliet an temoù–se gant an ti–kêr, en un doare hiniennel. Pep hini a vo respontet d'e c'houlenn, m'en asur deoc'h, ha pep hini a ouezo an intrudu kemeret da–heul. Ma vez dav e lakaimp an dud e darempred gant kenlabourerien varrek diavaez an ti–kêr». Ur burev hep e bar a vo Ti ar sioulder, e–lec'h ma vo kreizennet ar goulennoù evit plediñ gwell ganto. Un niverenn bellgomz en do ivez. Pegement e kousto? 1.145.000€ «Da c'hortoz ez eus rannoù all eus an ti–kêr o vont en–dro c'hoazh: ar gêrreizh, an hanterourien er ranngêrioù hag e kreiz–kêr, ar bagad kontrolliñ da noz, implijidi an evezherezh er straedoù [ASVP], ha me 'oar–me», a embann an aotrou Nikolaz.

Ur bitrak ouzhpenn?

«Diwallit,» eme Johanna Rolland, «ar Stad zo ar surentez hag ar stourm ouzh an torfedoù belioù dezhañ, neket d'an tiez–kêr, evel ma vez klevet a–wechoù. War hor pazenn e klaskomp–ni efediñ. Lubanelouriezh ebet, re–gredoni ebet kennebeut; met dalc'h avat». War un dro e vurutell an Itron Vaerez «dizonestiz ar re o klask ober o gounid eus an darvoud–mañ–darvoud. Un droed evit an holl eo ar surentez. Diriaou e oan gant annezidi Malakoff. Arru int skuizh, pezh a gomprenan. Emañ ar surentez un darn eus ar stourm evit an ingalded.» Se zo kaoz he deus skrivet da Vanuel Valls, peogwir n'eo ket arruet e Breizh ar 54 poliser prometet gantañ e miz C'hwevrer 2014. «Dav eo reiñ fiziañs d'an dud. Perak n'hallfed ket broudañ hag aotren an testenioù dizanv?», a c'houlenn Jil Nikolaz, daoust m'eo kement–se e beli ar justis hag ar Stad.

Petra nevez gant an enezadiñ hag ar videoevezhezh?

E–touez promesaoù an danvez–maerez Johanna Rolland e oant. «Lakaet e vint er pleustr da c'houde. Met arabat faziañ: n'eo ket gant an daou dra–se e vo diskoulmet bec'h ar forbannerezh e Naoned», a gemenn ar vaerez. «En ul lec'h videoevezhet eo c'hoarvezet an emgann», a ouzhpenn an eilmaer, oc'h ober anv eus ar paotr lazhet er C'harrdi Bananez, d'an 18 a viz Here.

© diwar GAMBERT Philippe, Sécurité: «ni angélisme ni démagogie», Ouest-France, d'an 30 a viz Here.

GERIAOUEG

BELI*, AR VELI (la compétence; l'autorité)

AR BITRAK (la bricole; le gadget)

BROUDAÑ (inciter)

BURUTELLAÑ (critiquer)

AN DALC'H (la fermeté; la tenue)

AN DISEVENDED (l'incivilité)

DIZANV (anonyme) ≠ DIANAV (inconnu)

AN ENEZADIÑ (l'ilôtage)

AR FORBANNEREZH (le banditisme)

AN HANTEROUR (le médiateur)

AN INTRUDU (l'initiative)

KÊRREIZH*, AR GÊRREIZH = AR POLIS

AL LUBANELOURIEZH* = AN DEMAGOGIEZH*

PLEDIÑ GANT = OBER WAR–DRO

Saveteomp ar muskadig.

Nevez zo eo deuet er–maez Sauvons le muscadet d'une mort programmée, ul levr skrivet gant Alan Coraud, gwinier kozh ha maer Kerravaot betek 2014. D'ar gelaouenn Bretons en deus displeget en abeg da betra en doa kroget en e bluenn.

Gwin ar Vretoned e oa ar muskadig?

57 vloaz on. Pa oan yaouank ez aen d'ar festoù–noz e Kreiz–Breizh, kostez Poullaouen ha Karaez, gant mignoned din eus Naoned. D'ar Sul vintin e veze evet muskadig gant tout an dud, boutailhadoù eus an dibab a–hend–all. Evit ar Vretoned e oa ur c'hustum anat, e–skoaz rannvroioù gall all e–lec'h ma veze evet pastis kentoc'h.

Sifroù zo meneget ganeoc'h: 45% eus ar muskadig a oa evet gant ar Vretoned e 1981.

Ya, gant Bretoned Paris en o zouez. Ur milion a Vreizhiz a oa e Paris d'ar c'houlz–se, hag en tavarnioù breizhat e Montparnasse e veze evet muskadig gant an holl. Evel o gwin–dezho e veze gwelet ar muskadig gant ar vevezerien vreizhat.

Spontus–abominabl eo an traoù hiziv an deiz?

En ur ober 20 vloaz eur tremenet eus 1050 tiegezh da 400. Aet eo 600 tiegezh gwin da get. Bez' e oa 13.000 hektar; bez' e chom ur 6.500 bennak. Diskaret eo bet an hanter eus ar winieg. Ar re yaouank stummet war ar winoniezh a gav gwell mont da lec'h all, da Vro–C'hall, da Galifornia... Dazont ur rannvro a goller pa'z a kuit he yaouankiz. Ur gwir c'hwitadeg, sklaer evel lagad an naer eo.

Groñs e savit a–enep ar rakvarn e vefe ar muskadig ur gwin izel e galite.

Estreget muskadig mat a oa a–dra–sur. Met n'oa ket muioc'h a ouezwin e Breizh eget e lec'h all. Deoc'h da c'houzout, n'eus nemet 4% eus gwinoù Elzas hag a zo er rummad krec'h skalfad. Petra zo kaoz e kav–eñ gwerzh aes? Rak e identelezh kreñv.

Daou fazi a lakait war-wel. Da gentañ e vije bet kehentet oc'h ober un traoñ skalfad anezhañ: «muskadig, gwin guinguette».

Ober hara–kiri an hini e oa. O vrudañ an traoñ skalfad eo bet kehentet. Gwell e vije bet komz ouzh ur vaouez vonedus eget ouzh Momo ha Ginette. Ur fazi grevus–tre e oa kehentiñ diwar–goust ar winierien, o tidalvoudiñ o froduiñ. E deroù ar bloavezhioù 1990 e oa bet diskuliet ganin dija, hag an eil fazi ivez: mont war–du Traonienn al Liger.

A–gevret gant gwinoù all al Liger eo bet graet al labour kehentiñ diwar neuze?

A–viskoazh e oa bet pinvidik gwiniegi Naoned a–drugarez d'an ezporzhiañ. O teuziñ e gwinoù gwenn al Liger eo bet digoret hor marc'had d'ar chardonnay, sauvignon. Koulskoude eo gwinieg Naoned brasañ gwinieg gwin gwenn sec'h Europa: barrek omp d'he brudañ hon–unan eta. Un dibab fall–put e oa mont er framm Interloire. Perak cheñch trumm identelezh? Amspis eo deuet da vezañ ar muskadig, ur gwin ezdouar.

Koulskoude n'eo ket re fall ar skeudenn–se?

Ar winierien zo bet gwisket bonedoù dezho d'ar mare–se. Livañ gevier o deus graet ar bolitikerien hag ar renerien vicherel. Gant yalc'hadoù Broioù al Liger ez eus bet paeet studiadennoù evit sankañ don ar gaou–se: brudetoc'h e vije Traonienn al Liger eget Breizh en estrenvro. Hiziv emaon e penn un ajañs ar seurt. Keñveriet eo bet ganeomp pegen brudet e oa Breizh e–skoaz Traonienn ha Broioù al Liger, diwar meur a yezh, er genrouedad. Sebezus eo ar sifroù.

Hervezoc'h eo bet graet an dibab–se a–ratozh, evit ma'z afe breizhadelezh ar gwinoù–se da get, ha d'he heul hini al Liger–Atlantel.

Gwir–Bater. Ar youl bolitikel–se zo anezhi, ha kalz produerien a resev arc'hant digant Broioù al Liger. Noazus eo ar skoazell–se. Memes tra o deus klasket ober gant an douristelezh, gant holen Gwenrann, gant ar saverien istr. Dre chañs o deus graet tro wenn gant ar re–se. Pezh a rebechan ouzh pennoù bras an departamant ha re gwinieg Naoned eo bezañ asantet dre gemplegouriezh.

Meneget eo ganeoc'h logo gwinierien Naoned, hag an erminig aet diwar–wel dioutañ.

Ya. Bez' emañ ivez gwiniadegoù Anna Breizh er bloavezhioù 1960, an anv Marzoù Breizh, ar voutailh la Nantaise – brav he neuz, erminigoù engravet en he gwer... Mouget eo bet pep tra.

Anv a rit ivez eus afer ar vreudeur Cheneau, savet bec'h warno abalamour dezho bezañ skrivet «gwin Breizh» war o boutailhoù.

A–drugarez da stourm ar gevredigezh keodedel breizhat eo bet klozet an afer. Ne gred ket ken ar galloudoù politikel enebiñ ouzh se. Didrubuilh e c'hall ar winierien kehentiñ diwar skeudenn Breizh, evel Phillipe Chon, ur gwinier o werzhañ mat–tre abaoe ma skriv «Produet e Breizh» war e etiketennoù, evel ma raen–me.

En dazont e vefe dav gwriziennañ ar muskadig e Breizh adarre, emezit–c'hwi.

Ur strategiezh adc'hounid a ginnigan, o tisplegañ pezh zo bet noazus deomp ha da betra e c'hallfed reiñ lañs en–dro. Din–me e c'hallfe bezañ diazezet hor gwin war teir identelezh war un dro: ar mor, Breizh, Keltia. A–bouez eo an hini geltiek, a gav din. Ret eo deomp ezporzhiañ d'ar bed a–bezh adarre, ha d'ar Stadoù–Unanet dreist–holl. Evel ar celtic salt, holen Gwenrann. 140 milion a Gelted zo er bed–holl. Ha n'eus takenn muskadig ebet e Gouel ar Gelted, evit an 850.000 arvester, nag e gouel Padrig e New–York! Sed un nebeud tresoù da brederiañ warno. Ur marc'had a ranker aloubiñ eo, o krouiñ frammoù kenwerzh, o vodañ gwinierien skrivet ganto «product of Brittany, celtic wine» war o boutailhoù. Sed ma alioù. Ma vijent bet lakaet da dalvezout ne vije ket bet kollet 600 gwinier. Met ar c'hontrol–mil zo bet graet...

© diwar RAYNAUDON–KERZERHO Maiwenn, «On a voulu effacer l'identité bretonne du muscadet»,
Bretons, miz Here 2015.

———— GERIAOUEG ————

ALOUBIÑ (conquérir, envahir)

AMSPIS (vague)

AR BEVEZER (le consommateur)

DISKULIAÑ (dénoncer)

E–SKOAZ (comparé à)

EZDOUAR (hors-sol)
GWINIADEG*, AR WINIADEG (la cuvée)

GWISKAÑ BONEDOÙ DA (mentir à)

KEHENTIÑ (communiquer)
KEMPLEGOURIEZH*, AR G— (le conformisme)

KENROUEDAD*, AR G— (le réseau internet)

KEODEDEL (civil)

MONEDUS (actif)
NOAZUS (néfaste)

AR RAKVARN* (le préjugé)

AR SKALFAD (la gamme)

TEUZIÑ (se fondre, fusionner)
AR YALC'HAD* (la bourse, la subvention)

Brud fall war ar beloioù.

Er c'hêrioù gall ez eus muioc'h–mui a dud war velo. Alies–mat ne vezont ket gwelet mat gant an implijidi all war an hentoù. Ha meritet eo ar vrud fall–se?

 

Moarvat oc'h bet hegaset ur wech bennak gant emzalc'h marc'hhouarnerien zo. Ingal e vez tamallet dezho chom hep doujañ al lezenn. Evit darn e vefe tud o beloioù «ar re dizoujusañ war an hentoù». Kerzherien memes a embann «o dez aon da dreuziñ an hent, pa vez gwer ar boulomig, rak dic'hortoz eo emzalc'h ar varc'hhouarnerien». Ha cow–boys ar makadam eo deuet da vezañ ar re–se?

N'eus nemeur a studiadennoù evit gouzout hiroc'h diwar–benn an afer. Nac'het eo bet gant prefeti polis Paris respont d'hor goulennoù. Gant an embregerezh kretadur MMA, avat, e oa bet embannet unan en diskaramzer: 88% eus an dud war varc'h–houarn o defe torret lezenn an hentoù c'hoazh.

Anat deoc'h, n'emañ ket a–du paotred ha merc'hed o Bicloo. «Ne dorront ket anezhi aliesoc'h eget ar re all. Koulskoude ez eus kalzik kerzherien oc'h en em santout lakaet en arvar ganto, muioc'h eget gant an otoioù a welont evel un droug ordin» eme Bêr Toulouse, o labourat gant ar gouarnamant evit diorren ar marc'h–houarn. «Seul stankoc'h e vezont war an hentoù, seul niverusoc'h e vez ar rebechoù. Met ur santad n'eo ken. Pa seller a–dost n'eo ket grevus an anadenn», hervez Veronique Michaud, sekretourez veur Kleub ar C'hêrioù Divrodegoù.

Tomaz, ur Parizian kar e varc'h treut, a anzav e wel bemdez «un toullad marc'hhouarnerien oc'h ober sotonioù. Forzh penaos, ar re–se ne reont ket forzh eus ar pezh a c'hoarvez en–dro dezho, war velo pe get». Anzav a ra koulskoude n'en dez ket doujañs ouzh al lezenn bepred: «din eo ur gouleier tri liv kement hag ur stop. Ma'z eo ruz ha ma n'eus den e tremenan goustad, hep diaezañ den ebet».

Dav mont war velo evit kompren pegen torr–penn e c'hall bezañ ar c'hroashentoù a redi chom a–sav hag adloc'hañ dibaouez. «Bep tro e vez kollet startijenn hag amzer. Gounit amzer: en abeg da se em eus dibabet mont war velo, kea?», eme Domaz. «Perak e tlefe ar varc'hhouarnerien bezañ disi? N'eo ket saotrus ar mod treuzdougen–mañ, na c'hortozer ket re diganto» eme Christine Lambert, e anv Dilec'hiañ Aesoc'h war Velo.

An darn vrasañ eus ar siklerien a gav dezho ne glot ket ken kod an hentoù gant buhez an divrodeien a–vremañ. «Ma vefe doujadus kod an hentoù e vefe doujet. Sotoc'h eget ur gouleier n'eus ket. Kalz re zo», a lavar an Itron Lambert. «Ar c'hod n'eo ket ul levr santel a ranker ober dave dezhañ dizehan», eme an Itron Vichaud.

E lod kêrioù ez eus bet degaset kemmoù, evel en Naoned. Eno eo bet azasaet an dilec'hiañ war velo: mont a–c'hin da straedoù untu a c'haller ober, hag ul lezit da dremen zo evito e gouleier zo.

Arabat disoñjal ivez ez eo ar beloioù ur mod diblasañ dañjerus c'hoazh, e–mesk ar marc'hoù–tan, ar c'hirri–tan hag an dud war droad. Pêr Toulouse a soñj dezhañ e tlefed «lakaat ar vugale da bleustriñ war varc'h–houarn er skolioù». Hervez Tomaz e vefe efedusoc'h «rediañ an dud da heuliañ ur stummadur div eurvezh a–raok kregiñ gant hini ar ''madagaskar''».

Pezh zo sur, ouzh ar varrenn pe ouzh ar rod eo gwell chom seder!

© SIMEON Gabriel, Les cyclistes urbains sont-ils des dangers publics?,

Libération, d'ar 24 a viz Gwengolo.

———— GERIAOUEG ————

AN ANADENN* (le phénomène)

DISI (parfait, sans défaut)

DOUJADUS (respectable)

AN EMZALC'H (le comportement) → DALC'H
MONT A–C'HIN DA (aller en contresens de)

OBER DAVE DA (se référer à)

Chakod Sant-Nazer.

Ur mare a–bouez e istor Bro–Naoned eo dieubidigezh Sant–Nazer. A–hed miz Mae e vo lidet 70vet deiz–ha–bloaz an darvoud–se.

D'an 21 a viz Mezheven 1940 e arruas an Alamanted e kêr S.Nazer. Pemp bloavezh e chomjont eno, ha dindan bec'h e vevas Santnazeriz neuze. E miz Mezheven 1944 e stagas an Nazied war–du S.Nazer, kerkent ha gouezet ez ae an armeoù saoz hag amerikan war–raok. Tro–dro da S.Nazer e voe savet ul linenn difennet start: Chakod Sant–Nazer a voe graet eus an takad difennet ganti. E–pad pemp miz e voe tapet 124.000 a dud ennañ, dindan beli kriz 32.000 soudard alaman, ar re–se o stourm a–enep ar Gevredidi hag ar Rezistañs. Daoust ma oa dieub ar Frañs abaoe an diskaramzer, e rankas Bretoned ar gevred gortoz an nevezamzer da heul. D'an 8 a viz Mae 1945 e voe sinet an harz–tennañ, e Kordevez. Diwar an emglev e rankas an Alamanted en em rentañ adalek an 10. E Bolvronn e c'hoarvezas an daskor ofisiel, d'an 11 a viz Mae. Divac'het e oa annezidi Kalifornia vihan Breizh eta.

———— GERIAOUEG ————

AN DASKOR (la reddition)

DIVAC'HAÑ (soulager)

AR GEVRED (le sud-est)

KEVREDIDI, AR GEVREDIDI (les Alliés)