« Mervel zo ret, genel n'eo ket »

Aliesoc'h–aliesañ e vez klevet pe lennet an anvioù PMA ha GPA er mediaoù. Ouzhpenn diskoulmoù mezegel eo deuet an div hentenn–se da vezañ. Ur gudenn eo bremañ, evit ur gevredigezh he deus cheñchet buanoc'h eget he lezennoù. Penaos dirouestlañ an neudenn? Sed aze ar goulenn, a zo bet awenet gantañ ar pennad–stur amañ–dindan, embannet gant Charlie Hebdo.

Ha hoalet e vo stourmerien ar Vanif evit an Holl gant Emmanuel Macron? E vousc'hoarzh 64 dant dezhañ, e asur giz "Yaou", e zoareoù komz disprizus hag amspis a bep eil... N'eo ket sur e vo a–walc'h dezho evit kempouez dismegañs ul lezenn aotreet ganti an HSM (Hiliadur Skoazellet ent–Mezegel). Marlène Schiappa, sekretourez stad e–karg eus an ingalded etre ar maouezed hag ar baotred, he doa kemennet er sizhun dremenet e vo dalc'het d'e c'her gant prezidant ar republik, o seveniñ «ar gouestl–se, graet e–pad ar c'houlzad» gantañ. Evit poent n'halle ober gantañ nemet ar c'houbladoù arallreviat n'hallont ket produiñ. Digoret e vefe d'an holl vaouezed, lesbianezed en o mesk. Peadra da zihuniñ an aerouant roz. Moarvat emañ Santez Ludivine de la Rochère o vodañ he zud, saltetoù ha mokasinoù–o–mez ganto, evit dibunañ er straedoù hag el leurennoù tele, hag int da zifenn ar familh "wir": un tad, ur vamm. Marteze e karfe Macron kemer tro eus an HSM evit plijout aes d'an tu kleiz. Met war an dro e c'hallfe an "tu dehoù gwir", ar sparf dour benniget en un dorn gantañ, ar skourjez e egile, kemer an digarez–se da vont war–wel en–dro.

N'eo ket dister ar gaoz a vo boulc'het, hep mar na marteze, kerkent ha lakaet an "HSM evit an holl vaouezed" war ar stern. Rak daou efed he defe al lezenn a c'hallfe bezañ votet. An holl verc'hed o do ar memes galloud ober gant an hiliadur ent–mezegel, forzh peseurt dibab buhez zo graet ganto. Drezañ e–unan ez aio an HSM e–maez an dachenn vezegel strizh evit mont war an hini gevredigezhel. Ne vo ket ken un diskoulm mezegañ evit stourm ouzh an difrouezhusted pe an nammoù fiziologel a vir ouzh an den da broduiñ "ent–naturel". Un droed digor d'ur rummad keodediz e teuio da vezañ. Gant un efed a–fed lezenn ha n'hallor ket tremen e–biou dezhañ: digevatal e vo an traoù hervez ar reizh. N'eo ket dister, daoust ma vo tennet gounid anezhañ – ur wech n'eo ket atav – gant ar maouezed.

Ma vez digoret an HSM d'an holl vaouezed e vo achu gant an dizingalded a zo anezhi etre ar re arallreviat hag ar re heñvelreviat. Eus an tu all e vo krouet unan nevez, etre ar c'houbladoù merc'hed hag ar c'houbladoù paotred. N'hall ket bezañ e chomfe ar priedoù gour hep lavarout: ha ni? Ar gwir a vefe ganto, diouzh lavar ar C'huzul Broadel Kuzuliañ a–zivout ar Vuhezegezh. E miz Gouere e oa bet embannet gantañ e tlefe holl ar c'houbladoù maouezed gallout ober gant an ensperiañ artifisiel gant roerien, evit ma vefe «digarezet ar pezh gouzañvet gant lod, abalamour dezho da vezañ difrouezhus rak o durc'hadur personel». O vezañ m'eo ar «gouzañv»–se an abeg pennañ a vo digoret an HSM abalamour dezhañ, e c'haller ober anv anezhañ ivez evit ar c'houbladoù paotred. Rak o durc'hadur personel ivez e c'hoarvez memes tra ganto. Met evit digareziñ ar stad–se eo ret ober gant an DEH an hini. Gant e dropellad kofoù–dozviñ, tadoù ha mammoù–beveziñ ha bugale–produ. An engehentadur n'eo ket un droed, ur perzh bevoniel ne lavaran ket. Gallout a reer divizout ober pe chom hep ober gantañ. Pa n'a ket mat en–dro e c'haller el louzaouiñ pe en digareziñ. Diboell–mik eo, avat, er goulenn evit an holl e anv ar "justis sokial" evel ma klemm Marlène Schiappa. A–hent–all e talvezje ez eus ur "gwir da gaout bugale" – pe ur gwir da broduiñ bugale kentoc'h; e c'haller brudañ bugale evel embregerezhioù, forzh pegen ker e vijent; e vije ar vugale e–giz ur Rolex: an neb n'en deus unan da 40 vloaz zo bet c'hwitet e vuhez gantañ. Daoust hag–eñ ne vefe ket aesoc'h, ha reishoc'h war an dro, d'ur politiker bezañ kalonek oc'h embann n'eo ket bezañ divugel ur c'hleñved grevus?

© diwar BIARD Gérard, «L'ovule en marche», Charlie Hebdo, d'an 20 a viz Gwengolo 2017.

• HSM (Hiliadur Skoazellet ent–Mezegel) / PMA (Procréation Médicalement Assistée)

HSM a vez graet eus un oberatadenn vezegel lakaet ganti ur viell hag ur spergellig da gejañ an eil ouzh egile. Div hentenn zo: produiñ in vitro pe ensperiañ artifisiel. Gallout a reer ober gant an HSM goude un diagnostik mezegel, evit «digareziñ an difrouezhusted pe mirout ouzh ur c'hleñved da vezañ treuzkaset d'ar bugel». E 2010 e oa c'hoarvezet 2,7% eus ar ganedigezhioù da–heul un HSM. Ret eo bezañ ur c'houblad arallreviat, a–oad evit produiñ, ha bevañ asambles abaoe daou vloaz da nebeutañ.

• DEH (Doug Evit an Hentez) / GPA (Gestation Pour Autrui)

Da gentañ eo un hentenn produiñ mezegel, evit ar c'houbladoù arallreviat, pa n'hall ket ar vaouez dougen (mammog ebet / fallstummet). Douget eo ar groueell gant ur vaouez all. Honnezh zo ganet ganti ur babig n'eo ket dezhi ent–genel. Koubladoù heñvelreviat a ra gant an DEH ivez: «Hiliadur Evit an Hentez» a vez graet pa vez ensperiet ur viell d'ar plac'h o tougen. Berzet eo an hentenn–se e Bro–C'hall, met ur c'hantad a goubladoù a yafe d'an estrenvro bep bloaz, d'ober ganti.

—— GERIAOUEG ——

AMSPIS (flou, vague)

ARALLREVIAT (hétérosexuel)

BERZAÑ = DIFENN

BEVONIEL (biologique)

BOULC'HAÑ (entamer)

BUHEZEGEZH*, AR V— (l'éthique)

DIGAREZIÑ (pallier; excuser)

AN DURC'HADUR (l'orientation [fig.])

AN ENGEHENTADUR (la procréation)

ENT–GENEL (génétiquement)

HEÑVELREVIAT (homosexuel)

AN HILIADUR (la fécondation) → HIL (semence)

HOALAÑ (séduire, charmer)
KEODEDAD, AR C'H— (le citoyen)

KROUEELL*, AR G— (l'embryon)

AR MAMMOG (l'utérus)

AN NAMM (le problème, le handicap)
PRODUIÑ (se reproduire; produire)
AR REIZH (le genre)

AR SALTET (le serre–tête)

AR SPARF (le goupillon)

AR SPERGELLIG* (le spermatozoïde)

AR VIELL* (l'ovule)

YAOU (Jupiter)