« Esper aet da get ha c'hwervoni ar renkadoù etre ».

Diwar betra eo bet savet al luskad Noz War–Sav? Betek pelec'h e c'hall mont? Petra eo e harzoù? E spioù? Respontoù gant Nicolas Framont, sokiologour, ha Ramon Espinar, kannad spagnol hag ezel da Bodemos.

Ar Portugal eo ar vro gentañ e Europa he deus anavezet ul luskad «imoret», gant Gerçao à rasca – ar rummad a–ruz. E miz Meurzh 2011 e oa, daou viz a–raok an Indignados spagnol. Abaoe eo aet al luskadoù sokial war stankaat e meur a vro e Europa. Perak eo c'hoarvezet ken diwezhat se e Bro-C'hall?

N. FRAMONT: Da gentañ ez eus abegoù sokial hag ekonomikel. Abretoc'h eo c'hoarvezet al luskadoù sokial e Europa ar Su peogwir ez eus degouezhet buanoc'h diaesterioù sokial eno. Daoust da se ne oa ket hañval, ha n'eo ket hañval c'hoazh, an traoù e Bro–C'hall evel e Bro–Spagn pe e Hellaz. Da c'houde ez eus un dra a–bouez all hag a ranker tennañ kont anezhi: er broioù–se eo heuget an dud gant an daoustrolladegezh, e–skoaz Bro–C'hall e–lec'h ma oa ur gouarnamant eus an tu dehou e–pad pell. Neuze e veze maget spi ha fiziañs er cheñchamant tu politikel. Met abaoe 2012 eo aet ar spioù da hesk. Un arouez eo al lezenn El Khomri, o tiskouez pegen tost e vez ar politikerezhioù kaset gant an tu kleiz ouzh re an tu dehou. Al luskad Noz War–Sav zo ennañ kaz ouzh ar politikerezh ensavadel hag ouzh ar strolladoù politikel a zo ar muiañ–niver ganto.

R. ESPINAR: Esper aet da get ha c'hwervoni ar braz eus ar renkadoù etre, sed an dra voutin etre al luskadoù–se, ar pezh en deus lakaet an holl anezho da ziwanañ. A zekvloaziad da zekvloaziad hag a rummad da rummad e oa bet sanket enno ar mennozh e c'halljed bevañ bravoc'h eget ar rummad kent bepred, a–drugarez d'ar Stad–warediat. Hag ar rummad–se en deus meizet ne c'hoarvezje ket ken.

E kêr eo diazezet al luskad. N'eus ket anezhañ war ar maez nag e tro–war–dro ar c'hêrioù. Ur skoilh eo, kea?

R. ESPINAR: Er c'hêrioù bras e krog luskadoù ar seurt atav, gant perzhidi yaouank–flamm. Gwelet eo bet e Bro–Spagn, e Norzh–Afrika, en Island... Met buan e vez entanet gwiskadoù ar boblañs plijet gant al luskadoù–se, war ar maez ha tro–war–dro kêr ivez. Un afer amzer eo. N'eo ket gwellaennoù evit ar gêriz hepken a vez goulennet, dre vras, met cheñch penn d'ar vazh er reizhiad demokratel. A–du emañ kalz gwiskadoù eus ar boblañs gant se. N'eus ket anv eus goulennoù resis ha fetis e–keñver ar strollad–mañ–strollad, met eus cheñchamantoù bras ha don er reizhiad.

N. FRAMONT: Ne vo ket dileuriet ar gevredigezh c'hall ma chom Noz War–Sav e Pariz hag er c'hêrioù bras. Ne vo ket efedus. En deizioù diwezhañ, avat, ez eus bet aozet Nozioù War–Sav e kêrioù bihanoc'h, e Charente–Maritime da skouer. Pe e banlevioù Pariz, e Montreuil. Gant petra e kav harz an emsavoù sokial a–benn ar fin? Peurliesañ e vez tenn an traoù etre demokratelezh hag amzer. Gant ar c'hoant ober demokratelezh e vez graet emvodoù, bodadegoù, gant tud o kaozeal pell. Met re bell e c'hall padout, ha neuze ne c'hall ket tud zo kemer perzh: ar re o deus bugale, ar re o labourat da noz...

Evit poent n'eus penn ebet o skeudenniñ al luskad. Hag ur skoilh eo evit m'en em astennfe al luskad, er c'hontrol d'ar pezh c'hoarvezet e Bro–Spagn, e–lec'h m'eo bet krouet Podemos gant an Indignados?

N. FRAMONT: Dav eo gouzout n'eo ket bet ganet dres Podemos gant ar re Imoret. Ul lodenn eus an emsav zo en em vodet en un dra bennak aet da aozadur politikel. Evit ar mare e kemer perzh an dud en Nozioù War–Sav en o anv–dezho, ha neket evel aozadur politikel. Ha gallout a rafe dont da vezañ un aozadur politikel da c'houde? Gwelet e vo. War a seblant e vefe posupl, gant ma vo nevesaet ar reolennoù penn–da–benn. Da lavarout eo, n'eo ket tud Noz War–Sav tud hag a savfe ur strollad politikel, ha mont war ar renk en dilennadegoù kannad. N'eo ket an aergelc'h tamm ebet. Met un nebeud deizioù hepken eo al luskad, a–bep seurt traoù a c'hall c'hoarvezout.

R. ESPINAR: Dav eo gwelout ha pennoù politikel a c'hall mont war wel tamm–ha–tamm, ha gallout a raint kemer perzh er vuhez politikel, mont war ar renk da–geñver dilennadegoù... Met padout e c'hall al luskad hep penn meur.

© diwar HERVEZ Marc, THORP William, «Le détonateur commun... »,
Society, Pariz, miz Ebrel 2016.

== GERIAOUEG ==

A–RUZ (à la traîne)

AR C'HWERVONI* (l'amertume)

DA HESK = DA GET

AN DAOUSTROLLADEGEZH (le bipartisme)

AN DILENNADEGOÙ KANNAD (les législatives)

DILEURIAÑ (représenter physiquement)

ENSAVADEL (institutionnel)

E–SKOAZ (comparé à)

FETIS (concret)

GWELLAENN*, AR W— (l'amélioration)

AR GWISKAD (la couche)

HELLAZ = GRES

IMORET (indigné)

KAZ, AR C'HAZ (la haine, l'aversion)

KAVOUT HARZ GANT (être limité par)

KENT (précédent)

AL LUSKAD (le mouvement)

MEIZAÑ (percevoir, réaliser)

AR REIZHIAD = AR SISTEM

AR RENKAD* (la classe)

AR SKOILH (l'obstacle, le problème)

AR STAD*–WAREDIAT (l'État–providence)