Bezañ louzaouet, bezañ mezhekaet. (1)

Abaoe ma oa bet embannet e levr les Brutes en blanc gant Martin Winckler, en diskar–amzer, e vez kaoz eus taolioù feulster mezegel. Poent e oa?

O kregiñ gant ar vicher–se e oan sur e oa sikouret an dud gant ar vedisined. Abaoe em eus degemeret e–leizh a destenioù o tiskouez ne veze ket e–mod–se bepred... Ur statud meur o deus ar vedisined. Pouezus eo e c'hallfe ar glañvourien en abegiñ. Pa lavar klañvourezed e vez mat an traoù e fizier enno; abalamour da betra e vefe «mezeg bashing» pa lavaront e vez fall an traoù? Foll e vefe an neb o krediñ eo dizrouk ar stereotipoù d'ar vedisined. En o mesk e kaver kement a bennoù peul uhel ar c'haoc'h en o zoull hag er bobl dre vras.

 

Ar gwallgas–se zo anezhañ e gwirionez?

Din eo dizampartiz kentoc'h. Pet fazi am eus–me bet graet! Me a gred din eo bet treuzfurmet komzoù Marin Winckler, er rouedadoù sokial a–wechoù, gant #docbashing. Lakaomp e fazi Winckler: petra zo kaoz e vefe resevet ganin kement a destenioù negativel gant tud o c'houzañv?

 

Petra zo kaoz e rafe medisined zo poan, e–lec'h louzaouiñ?

Ar medisinerezh n'eo ket ur vicher skiantel, met ur vicher a gehentiñ. Evel e pep darempred e c'hall bezañ dizintent. Lod medisined a glask mougañ o fromoù. Ouzhpenn teknisianed omp. Tud omp ivez, a c'hall bezañ fromet. C'hoarvezet eo ganin, ur wech, huchal war ur glañvourez: ma mamm–gozh a oa o paouez mont da Anaon. Goude merenn em boa pellgomzet dezhi, da gaozeal ganti. Digareziñ n'eo ket en em lakaat izel: aze emañ an dalc'h. Evel er vuhez pemdez eo ar c'hehentiñ a ra diouer, etre ar re o louzaouiñ hag ar re louzaouet. Ne gompren ket ar vedisined e c'hall an dud bezañ skoet gant komzoù dibunet ganto. Betek daou–ugent den klañv a vez gwelet bemdez. Met ne vez gwelet nemet ur medisin gant ar gouzañver avat. Ha ma tremen fall an traoù e c'hall roudoù chom un toullad bloavezhioù.

 

Ar peadra ivez a ra diouer d'an ospitalioù?

Sur. Soñj am eus eus ur glañvdiourez he doa goulennet diganin peadra da stagañ ar re glañv. Nac'het ganin. Hec'h–unan e vez oc'h ober war–dro daou–ugent den. N'eo ket honnezh a zo kaoz, budjed an ospital ne lâran ket. Dav eo selaou ar re o c'houzañv, louzaouer pe louzaouet e vefent.

 

Ur bern mezeien a skriv er rouedadoù sokial: aet bihan o c'halon, skuizh ganti... N'eer ket re bell gant ar mezeg bashing?

Arabat lavarout ez eo gaou pa vezer skoet gant pezh a lavar an dud. Dav eo selaou an dud–se, evel e pep stourm ouzh un aotrouniezh. Kontañ a ra an dud klañv warnomp. N'haller ket divizout pe nac'h ar pezh santet ganto. N'a ket mignonezed din da di ar benelour abaoe daou vloaz, abalamour d'ur medisin bezañ graet poan dezho...

Marlène Schiappa zo bet goulennet ur danevell ganti, diwar–benn an taolioù feulster mezegel. Un dra vat eo evit mont war–raok?

Ya, me a gav din. Pouezus eo fiziañ an enklask–se e unan dizalc'h, na vo na louzaouer na louzaouet. Evit klevout ar barnioù e vo ret d'ar vedisined diskenn diouzh o c'hlud. Pe bevañ an taolioù–se. Ur mignon din, medisin anezhañ, a oa diskuliet ar «mezeg bashing» gantañ. Betek ma voe graet ur golladenn gant e wreg. Hag o medisin da zisplegañ: «un euzhvil 'pije graet». Difronket ma mignon. ''Ne gredas ken ne welas''...

 

Penaos gwellaat an darempredoù klañvourien / mezeien?

Kentelioù sokiologiezh a vefe mat kinnig er skolioù–meur medisinerezh. Evit diframmañ ar c'hlichedoù. Ar braz eus ar vedisined zo tud gwenn anezho, eus ar renkadoù brientek. Kalz anezho n'ouzont dare petra a c'hall bezañ bevañ diwar ur GIEK... Ret e vefe deskiñ dezho kehentiñ ivez. E Danmark e vez kentelioù empatiezh d'ar vugale adalek 6 vloaz: perak ne vefe ket?

 

En ho plog hag e Twitter e klaskit divroc'hañ ar re louzaouet hag ar re o louzaouiñ. Abalamour da betra?

Degemeret e vez ganin kement a danevelloù pozitivel hag a re negativel. Met vad a ra lenn istorioù war an tu mat. Me a gred e c'hall an optimizm bezañ efedus... Diskouezet e vez e–giz–se e c'haller louzaouiñ mat, daoust d'ar vicher da vezañ start–start. A–wechoù e vez dibunet ganeomp diagnostikoù n'hallont ket bezañ klevet... Emichañs e c'hallo ar vedisined yaouank, an danvez medisined... deskiñ diwar an istorioù–se, o tiskouez dezho doareoù kehentiñ a–feson.

© diwar GABRIEL Oihana, Violences médicales: «Il faut écouter la souffrance, qu’elle vienne des soignés ou des soignants», 20 Minutes, d'ar 25 a viz Eost 2017.

—— GERIAOUEG ——

ABEGIÑ (mettre en cause)

AN AOTROUNIEZH* (l'autorité)

AR BENELOUR (le gynécologue)

BEZAÑ SKOET (être frappé, choqué)

BRIENTEK (privilégié)

AN DANEVELL* (le rapport; le récit)

DIFRONKAÑ (sanglotter)

DIVROC'HAÑ = DIFACHAÑ

AN DIZAMPARTIZ* (la maladresse)

AN DIZINTENT (l'incompréhension)

DIZROUK (inoffensif)

AR FEULSTER (la violence)

AR FROM (l'émotion)

GOPR IZEK ETREMICHEREL KRESK (SMIC)

AR GOUZAÑVER ≈ AR C'HLAÑVOUR

AR GWALLGAS (la maltraitance)

KEHENTIÑ (communiquer)

KLUD, AR C'HLUD (le perchoir)

KOLLADENN*, UR G— (une fausse couche)

MOUGAÑ (étouffer)

OBER DIOUER = MANKOUT

AR PEADRA (les moyens)

AR RENKAD* (la classe sociale; la rangée)

TESTENI*, AN DESTENI (le témoignage)